กาพย์พระไชยสุริยา เป็นหนังสือหัดอ่านและเขียนคำมาตราตัวสะกดสำหรับเด็กแต่งโดยสุนทรภู่ ใช้การนำนิทานมาผูกเป็นเนื้อเรื่องแต่งด้วยคำประพันธ์ ๓ ชนิด คือ กาพย์ยานี ๑๑ กาพย์ฉบัง ๑๖ และกาพย์สุรางคนางค์ ๒๘ ทั้งนี้กาพย์พระไชยสุริยาอยู่ในหนังสือมูลบทบรรพกิจซึ่งเป็นแบบเรียนในสมัยรัชกาลที่ ๕
   ในสมัยรัชกาลที่ ๕ ได้โปรดเกล้าฯ ให้พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร) จัดทำแบบเรียนภาษาไทยสำหรับใช้ในโรงเรียนหลวงจำนวน ๖ เล่ม ได้แก่ มูลบทบรรพกิจ วาหนิติ์นิกร อักษรประโยค สังโยคพิธาน ไวพจน์พิจารณ์ และพิศาลการันต์ สันนิษฐานว่ามูลบทบรรพกิจนั้นได้เค้ามาจากหนังสือจินดามณีในสมัยกรุงศรีอยุธยา โดยแทรกเรื่องกาพย์พระไชยสุริยาของสุนทรภู่ลงไปด้วย